De taalontwikkeling van kinderen is een fascinerend proces waarin heel wat factoren meespelen. Elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen tempo: de ene peuter zegt zijn eerste woordjes rond 12 maanden, terwijl een ander kind pas rond 15 maanden begint te praten. Toch doorlopen alle kinderen dezelfde vier fasen in hun taalontwikkeling. Welke factoren de taalontwikkeling beïnvloeden en in welke fasen de taalontwikkeling verloopt, lees je in deze blog.

Van nature taal leren: de rol van talent en omgeving

Bij taalontwikkeling zijn twee zaken essentieel:
– Het aangeboren taalvermogen
– Het taalaanbod vanuit de omgeving

Het aangeboren taalvermogen is wat ons als mensen uniek maakt. Het stelt ons in staat om een taal te leren. Dieren kunnen bijvoorbeeld communiceren, maar niet op de complexe manier waarop mensen dat doen. Toch verschilt het aangeboren taalvermogen van kind tot kind. Sommige kinderen lijken een natuurlijk talent te hebben voor taal, terwijl andere kinderen hier meer moeite mee hebben.

Maar een aangeboren taalvermogen alleen is niet genoeg. Zonder voldoende taalaanbod vanuit de omgeving kan een kind geen taal leren. Een kind dat opgroeit in een Nederlandstalige omgeving zal Nederlands leren, terwijl een kind in een Franstalige omgeving Frans leert. Dit maakt duidelijk hoe belangrijk de omgeving is. Zelfs wanneer je niet rechtstreeks tegen een kind spreekt, maar een gesprek voert terwijl het kind in de buurt is, leert het mee. Directe interactie is echter nog waardevoller. Wanneer je bijvoorbeeld met veel intonatie spreekt, korte zinnen gebruikt en duidelijke pauzes inbouwt, help je een jong kind om je beter te begrijpen.

Ook na de eerste jaren blijft het taalaanbod belangrijk. Het taalgebruik van opvoeders dient als voorbeeld, en een rijke taalomgeving stimuleert het kind om steeds meer woorden en zinsconstructies te leren.

Taalontwikkeling in verbinding met andere groeidomeinen

Taalontwikkeling staat niet op zichzelf, maar is nauw verbonden met andere ontwikkelingsdomeinen zoals motoriek, gehoor, cognitie en sociale interactie. Problemen in deze domeinen kunnen de taalontwikkeling beïnvloeden. We noemen dit secundaire taalontwikkelingsproblemen.
Zo zal een kind dat slecht hoort, de taal van de omgeving minder oppikken en dus ook minder woorden. Een kind dat bijvoorbeeld op sociaal vlak moeilijker ontwikkelt, gaat minder in interactie treden met anderen, en op die manier ook minder kansen krijgen om te oefenen met taal.

Een evenwichtige ontwikkeling op al deze vlakken is dus cruciaal voor een vlotte taalontwikkeling.

Van brabbelen tot complete zinnen: het proces van taalontwikkeling

1. De voortalige fase (0 – 12 maanden) – Van huilen naar brabbelen: de eerste stapjes in taal

De eerste levensmaanden staan volledig in het teken van voorbereidend werk. Hoewel een baby nog niet praat, communiceert hij/zij al op allerlei manieren: via gebaren, gezichtsuitdrukkingen en klanken. Rond 7 à 8 maanden, wanneer veel baby’s beginnen te kruipen, start de zogenaamde brabbelperiode.

Tijdens deze periode experimenteert een baby met klanken. In het begin zijn brabbels betekenisloos, maar na verloop van tijd gaan ze steeds meer op echte woorden lijken. Een belangrijke mijlpaal in deze fase is het begrijpen van woorden. Zo weet een baby vaak al wat “mama” of “papa” betekent, ook al kan hij/zij die woorden nog niet zelf zeggen.

2. De vroegtalige fase (1 – 2,5 jaar) – De wereld benoemen: de eerste woordjes en zinnetjes

In deze fase zet het kind de stap van brabbelen naar spreken. Het begint met eenvoudige woordjes zoals “mama”, “papa” en “koek”. Woorden met complexe klanken, zoals “snoep” of “melk”, zijn in dit stadium nog te moeilijk. Het kind past slimme trucjes toe om deze woorden gemakkelijker uit te spreken, bijvoorbeeld door klanken weg te laten of te vervangen. Zo wordt “melk” bijvoorbeeld “mejk” en “snoep” “soep”.

 Naast losse woorden ontstaan in deze fase ook de eerste korte zinnen. Aan het begin zijn dit eenvoudige combinaties van één of twee woorden, zoals “mama koek”. Naar het einde van de fase toe kan een kind zinnen maken van vier tot vijf woorden, zoals “Papa auto rijden”. Lidwoorden en werkwoordsvervoegingen ontbreken vaak nog, maar dat is volkomen normaal.

3. De differentiatiefase (2,5 – 5 jaar) – De wereld van woorden en regels: taalontwikkeling in volle vaart

Deze fase valt samen met de kleuterperiode. De taalontwikkeling versnelt enorm, en het kind leert verschillende klanken, woorden en grammaticale regels. Toch blijven sommige klanken, zoals de “s” en de “r”, nog lastig. Geen zorgen: dit is normaal en lost zichzelf meestal op.

In de differentiatiefase leert een kind dat woorden in verschillende vormen kunnen voorkomen. Zo ontdekt het bijvoorbeeld dat “snoep” ook “snoepje” of “snoepen” kan worden. Het toepassen van regels kan leiden tot grappige foutjes zoals “auto-en” in plaats van “auto’s”. Dit is een teken dat het kind volop bezig is met het ontdekken van taalregels.

Ook zinnen worden steeds complexer. Een kleuter gaat werkwoorden vervoegen en zegt bijvoorbeeld “papa heb eten gemaakt” in plaats van “papa eten maken”. Daarnaast is deze fase gekenmerkt door creativiteit. Als een kind een woord niet kent, verzint het zelf iets.

💡 Taalfeitje: Een kind van 5 jaar kent gemiddeld 3000 woorden en begrijpt er zelfs 5000!

4. De voltooiingsfase (vanaf 5 jaar) – De laatste fase: taal die blijft groeien en bloeien

Deze fase loopt gelijk met de lagere schoolperiode. Kinderen verfijnen hun taalvaardigheden en breiden hun woordenschat enorm uit. Heel wat foutjes worden dan ook weggewerkt. Dit gebeurt door interactie met leeftijdsgenootjes, spelletjes op de speelplaats en het leren lezen op school. Tegen de leeftijd van 12 jaar is het taalniveau bijna vergelijkbaar met dat van een volwassene, al blijven onregelmatigheden in werkwoorden soms nog een struikelblok.

Toch blijft taalontwikkeling levenslang doorgaan. Kinderen leren in het middelbaar en hoger onderwijs nog veel nieuwe woorden, net zoals volwassenen nieuwe woorden oppikken in hun werk of hobby’s.